ร่างพระราชบัญญัติสิทธิบัตร (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .... และการสมัครเข้าเป็นภาคีความตกลงกรุงเฮกว่าด้วยการจดทะเบียนการออกแบบผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมระหว่างประเทศ ภายใต้กรรมสารเจนีวา ค.ศ. 1999

การรองรับการเข้าเป็นภาคีความตกลงกรุงเฮกฯ และเพื่อให้สอดคล้องกับมาตรฐานสากลตามความตกลง TRIPS

อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ และพิธีสารนาโงยา

1. ความตกลงกรุงเฮกฯ เช่น

     1.1 เพิ่มเติมหมวด 3/1 การจดทะเบียนการออกแบบผลิตภัณฑ์ระหว่างประเทศภายใต้ความตกลงฯ 

(เดิม ไม่ได้กำหนด)

- เพิ่มนิยาม คำว่า “ความตกลงกรุงเฮก” “คำขอจดทะเบียนระหว่างประเทศ” “การจดทะเบียนระหว่างประเทศ” “ทะเบียนระหว่างประเทศ” “ผู้ขอจดทะเบียน” และ “สำนักระหว่างประเทศ” 

- กำหนดวิธีการยื่นคำขอจดทะเบียนระหว่างประเทศได้ 2 ทาง คือ (1) Direct filing : ยื่นโดยตรงไปยังสำนักระหว่างประเทศ (2) Indirect filing : ยื่นผ่านกรมทรัพย์สินทางปัญญา

- กำหนดคุณสมบัติของผู้มีสิทธิยื่นคำขอจดทะเบียนระหว่างประเทศผ่านกรมทรัพย์สินทางปัญญา เช่น ต้องมีสัญชาติไทย หรือเป็นนิติบุคคลที่จดทะเบียนในประเทศไทย มีภูมิลำเนาอยู่ในประเทศไทย

     1.2 ขยายอายุการให้ความคุ้มครองการออกแบบผลิตภัณฑ์ 

(เดิม ระยะเวลาคุ้มครองการออกแบบผลิตภัณฑ์มีอายุการคุ้มครอง 10 ปี)

2. ความตกลงว่าด้วยสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาที่เกี่ยวกับการค้า : TRIPS 

     2.1 การบังคับใช้สิทธิโดยรัฐ (เพิ่มเติมบทบัญญัติเรื่องการใช้สิทธิตามสิทธิบัตรเพื่อส่งออกเภสัชภัณฑ์ตามมาตรา 31 bis ของ TRIPS Agreement) 

(เดิม ไม่ได้กำหนด)

- กรณีหากเกิดความขาดแคลนเภสัชภัณฑ์ในประเทศพัฒนาน้อยที่สุด หรือประเทศสมาชิกองค์การการค้าโลกมีศักยภาพในการผลิตเภสัชภัณฑ์ไม่เพียงพอ และประเทศนั้นได้แจ้งความต้องการที่จะนำเข้าเภสัชภัณฑ์ต่อองค์การการค้าโลกแล้วกระทรวงอาจใช้สิทธิตามสิทธิบัตรอย่างใดอย่างหนึ่งที่มีผู้ทรงสิทธิบัตรอยู่แล้ว เพื่อผลิตและส่งออกเภสัชภัณฑ์ไปยังประเทศดังกล่าวได้ โดยดำเนินการเองหรือให้บุคคลอื่นดำเนินการแทน รวมทั้งวางกรอบการกำหนดค่าตอบแทน เงื่อนไข และข้อจำกัดสิทธิของกระทรวงเพื่อให้สอดคล้องกับความตกลง TRIPS Art 31 bis 

     2.2 เพิ่มเติมสิ่งที่ขอรับสิทธิบัตรไม่ได้

(เดิมกำหนดไว้ดังนี้ (1) จุลชีพและส่วนประกอบส่วนใดส่วนหนึ่งของจุลชีพที่มีอยู่ตามธรรมชาติ สัตว์ พืชหรือสารสกัดจากสัตว์หรือพืช (2) กฎเกณฑ์และทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ (3) ระบบข้อมูลสำหรับการทำงานของเครื่องคอมพิวเตอร์ (4) วิธีการวินิจฉัย บำบัด หรือรักษาโรคมนุษย์ หรือสัตว์ (5) การประดิษฐ์ที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดี อนามัยหรือสวัสดิภาพของประชาชน)

- เพิ่มเติมให้ศัลยกรรมเพื่อการรักษาโรคมนุษย์หรือสัตว์

เป็นสิ่งที่ไม่สามารถขอรับสิทธิบัตรได้ เพื่อให้ถ้อยคำครบถ้วนตาม TRIPS Art.27 ข้อ 3 (a) ซึ่งมีคำว่า “surgical methods”

- เพิ่มเติมให้การประดิษฐ์ที่แสวงหาประโยชน์เชิงพาณิชย์ขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดี สุขภาพ อนามัย สวัสดิภาพของประชาชน หรือก่อให้เกิดความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมอย่างร้ายแรง เป็นสิ่งที่ไม่สามารถขอรับสิทธิบัตรได้

3. อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพและพิธีสารนาโงยาว่าด้วยการเข้าถึงทรัพยากรพันธุกรรมและการแบ่งปันผลประโยชน์ที่ได้จากการใช้ทรัพยากรพันธุกรรมอย่างยุติธรรมและเท่าเทียม (Nagoya Protocal) 

     เพิ่มเติมบทบัญญัติเพื่อรองรับการใช้ทรัพยากรพันธุกรรม หรือภูมิปัญญาท้องถิ่น 

(เดิม ไม่ได้กำหนด)

- กำหนดให้ผู้ขอรับสิทธิบัตรระบุแหล่งที่มา และยื่นเอกสารที่เกี่ยวข้องกับการขออนุญาตก่อนการเข้าใช้ และข้อตกลงแบ่งปันผลประโยชน์มาพร้อมคำขอด้วย เพื่อรองรับหลักการเปิดเผยแหล่งที่มาของทรัพยากรพันธุกรรม (Genetic Resources: GRs) และภูมิปัญญาท้องถิ่น (Traditional Knowledge: TK) ในคำขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์และอนุสิทธิบัตร

4. ปรับปรุงบทนิยาม คำว่า “แบบผลิตภัณฑ์” และเพิ่มนิยามคำว่า “แบบผลิตภัณฑ์หลัก”

- “แบบผลิตภัณฑ์” หมายความว่า รูปร่างของผลิตภัณฑ์ รูปทรง หรือองค์ประกอบของลวดลายหรือสี ของผลิตภัณฑ์หรือส่วนใดส่วนหนึ่งของผลิตภัณฑ์ ที่ปรากฏแก่สายตาและอันมีลักษณะพิเศษสำหรับผลิตภัณฑ์ซึ่งสามารถใช้เป็นแบบสำหรับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมรวมทั้งหัตถกรรมได้” เพื่อให้มีความชัดเจน และเพื่อรองรับการขอรับความคุ้มครองการออกแบบผลิตภัณฑ์บางส่วน (Partial designs)

เพิ่มเติมนิยามคำว่า “แบบผลิตภัณฑ์หลัก” หมายความว่า แบบผลิตภัณฑ์ที่ได้ขอรับสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ไว้ในราชอาณาจักรแล้ว และผู้ขอรับสิทธิบัตรเลือกใช้เป็นฐานในการยื่นขอรับสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวเนื่อง เพื่อรองรับการขอรับความคุ้มครองการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวเนื่อง

5. ปรับปรุงแก้ไขหลักเกณฑ์การพิจารณางานที่ปรากฏอยู่แล้ว จากเดิมที่ให้เริ่มต้นอายุคุ้มครองสิทธิบัตรให้นับแต่วันยื่นคำขอภายในประเทศ

- เพิ่มเติมกรณีที่มีการยื่นคำขอรับสิทธิบัตรครั้งแรก ไม่ว่าจะในหรือนอกราชอาณาจักร ให้ถือว่าวันยื่นคำขอครั้งแรกนั้นเป็นวันยื่นคำขอรับสิทธิบัตร ซึ่งสอดคล้องกับหลักการ Priority Claim ซึ่งเป็นหลักการสากล

6. ปรับปรุงขั้นตอนการตรวจสอบคำขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์ให้มีความชัดเจนและรวดเร็ว

- กำหนดระยะเวลาในการดำเนินการขอรับการจดสิทธิบัตรใหม่ให้รวดเร็วยิ่งขึ้น และสอดคล้องกับหลักสากล เช่น ลดระยะเวลาแยกคำขอรับสิทธิบัตร กรณีคำขอรับสิทธิบัตรมีการประดิษฐ์หลายอย่าง จากเดิม “120 วัน” เป็น “90 วัน” ลดระยะเวลาการขอให้ตรวจสอบสิ่งประดิษฐ์จากเดิม “5 ปี” นับแต่วันประกาศโฆษณา เป็น “ภายใน 3 ปี” นับแต่วันยื่นคำขอรับสิทธิบัตรในราชอาณาจักร เป็นต้น ปรับปรุงกระบวนการคัดค้านการขอรับสิทธิบัตรให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยย้ายการคัดค้านก่อนการตรวจสอบการประดิษฐ์มาไว้ภายหลังจากตรวจสอบการประดิษฐ์ แต่ก่อนการรับจดทะเบียน

7. แก้ไขขั้นตอนการจดทะเบียนสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิ (ผู้ทรงสิทธิบัตรอนุญาตให้บุคคลอื่นใช้สิทธิบัตรแทนตน) 

(เดิม การอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตรและการโอนสิทธิบัตร ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่)

- ยกเลิกหลักเกณฑ์การจดทะเบียนสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิโดยเปลี่ยนไปใช้ระบบการจดแจ้งการอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตร

8. ปรับปรุงอำนาจหน้าที่อธิบดีกรณีผู้ทรงสิทธิบัตรไม่ชำระค่าธรรมเนียมรายปี

(เดิม เมื่อผู้ทรงสิทธิบัตรไม่ชำระค่าธรรมเนียมรายปี ให้อธิบดีทำรายงานเสนอให้คณะกรรมการสิทธิบัตรสั่งเพิกถอนสิทธิบัตร)

- กำหนดให้อธิบดีสั่งเพิกถอนสิทธิบัตรที่ไม่ชำระค่าธรรมเนียมรายปีแทนคณะกรรมการสิทธิบัตรเพื่อลดขั้นตอนการดำเนินงาน

9. เพิ่มเติมหมวด 2/1 การยื่นคำขอระหว่างประเทศภายใต้สนธิสัญญาความร่วมมือด้านสิทธิบัตร (Patent Cooperation Treaty : PCT)

(เดิม ไม่ได้กำหนด)

- เพิ่มบทนิยาม เช่น คำว่า “สนธิสัญญา” “คำขอระหว่างประเทศ” “ผู้ขอ” และ “สำนักระหว่างประเทศ”

- กำหนดคุณสมบัติของผู้มีสิทธิยื่นคำขอระหว่างประเทศผ่านกรมทรัพย์สินทางปัญญา โดยต้อง (1) มีสัญชาติไทย หรือเป็นนิติบุคคลที่จดทะเบียนในประเทศไทย (2) มีภูมิลำเนาอยู่ในประเทศไทย หรือ (3) มีสถานประกอบอุตสาหกรรมหรือพาณิชยกรรมและยังคงประกอบการอย่างแท้จริงและจริงจังในประเทศไทย

เพื่ออำนวยความสะดวกให้ผู้มีสิทธิยื่นคำขอสิทธิบัตรสัญชาติไทยหรือมีภูมิลำเนาในไทย สามารถยื่นขอจดสิทธิบัตรระหว่างประเทศต่อกรมทรัพย์สินทางปัญญาได้ ซึ่งเป็นหลักการตามสนธิสัญญาความร่วมมือด้านสิทธิบัตร ซึ่งเดิมกำหนดไว้ในกฎกระทรวงว่าด้วยการขอรับความคุ้มครองการประดิษฐ์ตามสนธิสัญญาความร่วมมือด้านสิทธิบัตร พ.ศ. 2522

10. ค่าธรรมเนียม

- เก็บค่าธรรมเนียมเพิ่มเติมและยกเลิกค่าธรรมเนียมบางรายการเพื่อให้สอดคล้องกับร่างพระราชบัญญัติฉบับนี้ ได้แก่

     ค่าธรรมเนียมที่ถูกยกเลิก เช่น ค่าธรรมเนียมคำขอจดทะเบียนสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตรหรืออนุสิทธิบัตร (เนื่องจากเปลี่ยนมาใช้ระบบจดแจ้งแทน)

     ค่าธรรมเนียมที่เพิ่มเติม เช่น 1) คำขอถือสิทธิให้ถือวันยื่นคำขอครั้งแรกนอกราชอาณาจักร 2) คำขอแยกการประดิษฐ์ 3) คำขอขยายระยะเวลาแก้ไขเพิ่มเติมคำขอรับสิทธิบัตรหรืออนุสิทธิบัตร และ 4) คำร้องขอให้ทบทวนผลการพิจารณาคำขอระหว่างประเทศ

11. ปรับปรุงบัญชีอัตราค่าธรรมเนียมให้เหมาะสมกับสถานการณ์ปัจจุบัน และแยกบัญชีอัตราค่าธรรมเนียมที่เกี่ยวข้องกับสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ออกไปเป็นอีกบัญชีหนึ่งต่างหาก

(เดิม อัตราเดิมใช้บังคับมา 17 ปีแล้ว และไม่ได้แยกบัญชีอัตราค่าธรรมเนียมสิทธิบัตร)

- ปรับปรุงอัตราค่าธรรมเนียมคำขอต่างๆ เช่น

     - คำขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์ เดิมฉบับละ 1,000 บาท เป็น 3,500 บาท

     - คำขอรับสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์เดิมฉบับละ 1,000 บาท เป็น 3,000 บาท

- เพิ่มเติมอัตราค่าธรรมเนียมคำขอต่างๆ ซึ่งเดิมไม่มี เช่น

     - คำขอแยกการประดิษฐ์ ฉบับละ 1,000 บาท

     - คำขอแยกการออกแบบผลิตภัณฑ์ ฉบับละ 1,000 บาท