บทนำมติชน

กำลังเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์ เมื่อคณะกรรมาธิการปฏิรูปการเมือง สภาปฏิรูปแห่งชาติ เผยข้อสรุปเบื้องต้นว่าจะเสนอให้ประชาชนได้เลือกนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีโดยตรง ด้วยเหตุผลว่า รูปแบบเดิมที่ให้ประชาชนเลือก ส.ส.แล้ว ส.ส.เลือกนายกรัฐมนตรีนั้น หาก ส.ส.สุจริต เที่ยงธรรม ก็จะได้นายกฯที่ดี แต่ถ้า ส.ส.มาจากการซื้อสิทธิขายเสียง จะเกิดการอุปถัมภ์ดูแลกัน ฝ่ายบริหารและนิติบัญญัติถูกครอบงำ การตรวจสอบอ่อนแอ ฝ่ายบริหารเหิมเกริมในการทุจริตคอร์รัปชั่น 

ข้อเสนอของกรรมาธิการดังกล่าว ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักว่าไม่เหมาะสมกับประเทศไทย และจะทำให้เกิดปัญหาตามมาอีกมาก นายพิเชษฐ พันธุ์วิชาติกุล อดีต ส.ส.กระบี่ พรรคประชาธิปัตย์ ชี้ว่า วิธีดังกล่าวเหมือนการเลือกประธานาธิบดี แล้วประธานาธิบดีก็มาตั้ง ครม.และข้าราชการทั้งหมด แต่ประเทศไทยปกครองระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข จะมีประธานาธิบดีขึ้นมาเคียงคู่ไม่ได้ ข้อเสนอดังกล่าวเป็นไปไม่ได้ ทำให้บ้านเมืองผิดแปลกหมด 

อย่างไรก็ตาม มีนักวิชาการบางส่วนแสดงความเห็นด้วย อาทิ นายชำนาญ จันทร์เรือง นักวิชาการอิสระด้านรัฐศาสตร์ เห็นว่าการที่นายกฯมาจากฐานอำนาจประชาชนโดยตรง จะส่งผลให้กลุ่มที่จะใช้กำลังยึดอำนาจ ต้องคิดหนัก การรัฐประหารในอนาคตจะทำได้ยาก ส่วนที่หลายฝ่ายกังวลว่าจะกระทบกับสถาบันเบื้องสูงนั้น ส่วนตัวเห็นว่าคนไทยแยกแยะออกว่าประมุขของรัฐกับหัวหน้ารัฐบาลนั้นเป็นคนละส่วนกัน ถึงแม้ว่านายกฯมาจากการเลือกตั้งโดยตรง ก็ต้องได้รับการโปรดเกล้าฯ ตามประเพณีการปกครองของไทย

เห็นชัดว่าการปรับเปลี่ยนที่มาของนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีนั้น เป็นเรื่องใหญ่ ต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ เพราะมีความละเอียดอ่อนอย่างมาก ที่น่าคิดก็คือ แนวทางของระบอบรัฐสภาแบบอังกฤษ ที่ประเทศไทยใช้มาโดยตลอด ก็มีใช้ในหลายประเทศ ไม่พบว่ามีปัญหาถึงขนาดจะต้องปรับเปลี่ยนไปเลือกนายกฯโดยตรง หากกรรมาธิการของ สปช.กังวลว่าการซื้อเสียงทำให้ระบบเดิมผิดพลาด ก็ต้องแก้ที่ต้นเหตุ ด้วยการขจัดการซื้อเสียงอย่างเข้มงวด เมื่อใช้มาตรการแล้ว ก็ต้องยอมรับและเคารพผลการเลือกตั้ง หากไม่ยอมรับ เพียงเพราะผลเลือกตั้งไม่ถูกใจพวกของตนเอง ก็แสดงว่าปัญหาอยู่ที่บุคคลบางกลุ่ม ไม่ได้อยู่ที่ตัวระบบ