กำหนดบทนิยาม

● “ผู้ได้รับสิทธิโดยการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม” หมายความว่า บุคคลผู้ได้รับโฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรองการทำประโยชน์โดยการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม

● “หนี้ที่เกิดกับสถาบันการเงินที่ร่วมโครงการกับ ส.ป.ก.” หมายความว่า หนี้ที่เกิดกับสถาบันการเงินที่ร่วมโครงการกับ ส.ป.ก. เฉพาะกรณีที่สถาบันการเงินดังกล่าวได้รับหนังสือแสดงสิทธิจากการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมของผู้ได้รับสิทธิโดยการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมไว้เป็นหลักประกันและให้หมายความรวมถึงหนี้ที่เกิดจากการกู้ยืมเงินกองทุนการปฏิรูปที่ดิน

● “ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่” หมายความว่า สำนักงานการปฏิรูปที่ดินจังหวัดแห่งท้องที่อันเป็นที่ตั้งของที่ดิน

การแจ้ง การยื่นเอกสารและหลักฐานหรือการติดต่อใดๆ

● กำหนดให้การแจ้ง การยื่นเอกสารและหลักฐาน หรือการติดต่อใดๆ และการออกเอกสารหลักฐานต่างๆ ให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ กรณีไม่สามารถดำเนินการโดยวิธีทางอิเล็กทรอนิกส์ให้ดำเนินการที่ ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่

การตกทอดทางมรดกแก่ทายาทโดยธรรม

● กำหนดกรณีที่ผู้ได้รับสิทธิโดยการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมถึงแก่ความตายหรือศาลมีคำสั่งให้เป็นคนสาบสูญ ให้สิทธิในที่ดินดังกล่าวตกทอดทางมรดกแก่ทายาทโดยธรรมที่มีสิทธิได้รับมรดก โดยการแบ่งสิทธิจะต้องอยู่ภายใต้บรรพ 6 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และหลักเกณฑ์และเงื่อนไขตามที่กำหนดไว้ในกฎกระทรวงนี้ เช่น กรณีไม่มีทายาทโดยธรรมหรือมีแต่ไม่ประสงค์จะรับสิทธิในที่ดิน ให้ตกเป็นของ ส.ป.ก. รวมทั้งได้กำหนดให้คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่ถือเป็นทายาทโดยธรรม ทั้งนี้ เพื่อให้มีความชัดเจนและสอดคล้องกับหลักการตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

● กำหนดให้ทายาทโดยธรรมหรือผู้จัดการมรดกที่ประสงค์จะแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินมรดก ต้องมีหนังสือแจ้งความประสงค์ให้ ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่ตรวจสอบความถูกต้อง เพื่อออกหนังสือรับรองการโอนสิทธิในที่ดินให้แก่ทายาทโดยธรรมไว้เป็นหลักฐาน เพื่อใช้ประกอบการแบ่งแยกหรือโอน

● กำหนดให้ทายาทโดยธรรมที่ได้รับที่ดินมรดกจะต้องใช้ที่ดินประกอบเกษตรกรรม หากใช้ที่ดินโดยฝ่าฝืน ให้ ส.ป.ก. แจ้งเตือนเป็นหนังสือเพื่อดำเนินการให้ถูกต้องภายในระยะเวลาที่กำหนด หากไม่แก้ไขให้ถูกต้อง ให้ ส.ป.ก. มีคำสั่งโอนสิทธิในที่ดินคืนให้ ส.ป.ก.

การแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินไปยังสถาบันเกษตรกร

● กำหนดให้ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวสามารถโอนสิทธิในที่ดินให้แก่สถาบันเกษตรกรเพื่อชำระหนี้ “ทั้งหมด” หรือ “บางส่วน” ได้ ทั้งนี้ เพื่อให้ผู้ได้รับสิทธิที่ประสงค์จะประกอบเกษตรกรรมต่อไป ยังคงเหลือที่ดินบางส่วนมาใช้ประกอบเกษตรกรรม

● กำหนดให้ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวที่ประสงค์จะแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินต้องมีหนังสือแจ้งความประสงค์ให้ ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่ทราบว่าเป็นการโอนสิทธิในที่ดินเพื่อชำระหนี้กันจริง เพื่อให้มีหนังสือรับรองการโอนสิทธิให้แก่สถาบันเกษตรกรหรือผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวไว้เป็นหลักฐาน เพื่อใช้ประกอบการแบ่งแยกหรือโอน

● กำหนดแนวทางปฏิบัติการใช้ประโยชน์ที่ดินของสถาบันเกษตรกรภายหลังจากที่ได้รับโอนสิทธิในที่ดิน โดยจะต้องใช้ที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรมและจะทำการแบ่งแยกหรือโอนไปยังผู้อื่น หรือนำไปให้บุคคลอื่นเช่าไม่ได้เว้นแต่กรณีตามที่กำหนด เช่น การให้เจ้าของเดิมหรือทายาทโดยธรรมของเจ้าของเดิมซื้อคืน หรือให้เจ้าของเดิม ทายาทโดยธรรมของเจ้าของเดิมหรือเกษตรกรอื่นตามลำดับ เช่าเพื่อประกอบเกษตรกรรม ทั้งนี้ เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมแก่เจ้าของเดิม นอกจากนี้ ได้กำหนดให้ ส.ป.ก. แจ้งเตือนสถาบันเกษตรกรเมื่อฝ่าฝืนไม่ปฏิบัติตามที่กำหนด หากไม่แก้ไขให้ถูกต้องภายในกำหนดระยะเวลา หรือสถาบันเกษตรกรเลิกกิจการ ให้ ส.ป.ก. มีคำสั่งให้สถาบันเกษตรกรหรือผู้ชำระบัญชีของสถาบันเกษตรกรนั้นโอนสิทธิคืนให้ ส.ป.ก.

การแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินไปยัง ส.ป.ก.

● กำหนดให้ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวอาจแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินบางส่วนหรือทั้งหมดคืนให้ ส.ป.ก. โดยจะขอรับค่าตอบแทนหรือไม่ก็ได้ ให้ทำหนังสือแจ้งความประสงค์ไปยัง ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่ พร้อมสำเนาหนังสือแสดงสิทธิหรือแผนที่แสดงที่ตั้งที่ดินโดยสังเขป

● กำหนดให้การแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินไปยัง ส.ป.ก. โดยขอรับค่าตอบแทนให้ ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่จัดทำความเห็นและรายงานผลการตรวจสอบเกี่ยวกับ 1) สภาพความเหมาะสมทางการเกษตรของที่ดิน และลักษณะการทำประโยชน์ในที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง 2) ภาระผูกพันเหนือที่ดิน รวมตลอดทั้งหนี้ที่เกิดกับสถาบันการเงินที่ร่วมโครงการกับ ส.ป.ก. และ 3) ราคาประเมินที่ดินตามกฎหมายว่าด้วยการประเมินราคาทรัพย์สินเพื่อประโยชน์แห่งรัฐ เพื่อส่งให้ ส.ป.ก. พิจารณาสำหรับกรณีที่ไม่ขอรับค่าตอบแทน ให้ ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่ส่งเรื่องให้ ส.ป.ก. เพื่อรับโอนสิทธิในที่ดินดังกล่าวได้เลย

● กำหนดค่าตอบแทนกรณีที่ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวแจ้งความประสงค์จะแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดินให้แก่ ส.ป.ก. เป็นไปตาม “ราคาประเมินที่ดินตามกฎหมายว่าด้วยการประเมินราคาทรัพย์สินเพื่อประโยชน์แห่งรัฐ” โดยกำหนดให้จ่ายเฉพาะ “ค่าที่ดิน” เท่านั้น ไม่รวมค่าสิ่งปลูกสร้างหรือทรัพย์สินอื่นที่ติดอยู่กับที่ดินและสามารถหักค่าภาระผูกพันเหนือที่ดินหรือหนี้ที่เกิดกับสถาบันการเงินที่ร่วมโครงการกับ ส.ป.ก รวมทั้งหนี้ที่เกิดจากการกู้ยืมเงินกองทุนการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมได้ แต่ ส.ป.ก. จะรับผิดชอบแต่เฉพาะส่วนที่ไม่เกินค่าที่ดินเท่านั้น

● กำหนดให้ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวรื้อถอนทรัพย์สินที่ติดอยู่กับที่ดินออกไปภายในระยะเวลาที่กำหนด หากไม่รื้อถอน ส.ป.ก. มีอำนาจเข้ารื้อถอนหรือขายทอดตลาดได้โดย ส.ป.ก. มีสิทธิหักค่าใช้จ่ายได้จากการขายทอดตลาด หักแล้วเหลือเงินเท่าใดก็ให้แจ้งผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวมารับคืนไป ส่วนกรณีที่ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวสละสิทธิในทรัพย์สิน ให้ ส.ป.ก. เข้ารื้อถอนแล้วนำออกขายทอดตลาดได้เงินมาเท่าใดก็ให้ตกเป็นของ ส.ป.ก.

● กำหนดให้ในกรณีที่ที่ดินมีสภาพไม่เหมาะสมที่จะใช้เพื่อประกอบเกษตรกรรมอันเนื่องมาจากการกระทำซึ่งเป็นความผิดของผู้ได้รับสิทธิดังกล่าว และไม่ยินยอมชดใช้ค่าเสียหายที่เกิดขึ้นกับที่ดินเนื่องจากรับโอนโดยจ่ายค่าตอบแทน ส.ป.ก. จะไม่รับคืนที่ดินก็ได้ หรือรับโอนคืนเฉพาะที่ดินที่มีสภาพที่เหมาะสมเพื่อจะนำไปจัดให้กับเกษตรกรรายอื่นต่อไป

● กำหนดให้ ส.ป.ก. ทำหนังสือแจ้งไปยังผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวและ ส.ป.ก. จังหวัดแห่งท้องที่ เพื่อให้มาทำการแบ่งแยกหรือโอนสิทธิในที่ดิน ณ สำนักงานที่ดินและรับค่าตอบแทน เมื่อผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวใช้ที่ดินโดยฝ่าฝืนกรณีตามที่กำหนดและกำหนดค่าตอบแทนกรณีที่มีการใช้ที่ดินโดยฝ่าฝืน ให้จ่ายในราคา “ค่าเช่าซื้อ” ที่ผู้ได้รับสิทธิดังกล่าวได้เช่าซื้อไปจาก ส.ป.ก.