ประเด็น

สภาพปัญหา/ปัจจัย

(1) การบังคับใช้กฎหมายการสวมหมวกนิรภัย

1) พระราชบัญญัติจราจรทางบก (ฉบับที่ 12) พ.ศ. 2562 มีการเพิ่มอัตราค่าปรับให้สูงขึ้นแต่ยังพบผู้ขับขี่หรือซ้อนท้ายรถจักรยานยนต์ไม่สวมหมวกนิรภัย สะท้อนให้เห็นว่าแม้จะมีการปรับเพิ่มอัตราค่าปรับแต่ผู้ขับขี่ยังคงขาดจิตสำนึกเรื่องความปลอดภัยและวินัยจราจร รวมทั้งสถิติอุบัติเหตุทางถนนไม่ได้ลดลง

2) การบังคับใช้กฎหมายจราจรของเจ้าหน้าที่ตำรวจ พบว่า การตั้งจุดตรวจของเจ้าหน้าที่ตำรวจจราจรเป็นวิธีหนึ่งที่ทำให้ผู้ขับขี่หรือซ้อนท้ายรถจักรยานยนต์สวมหมวกนิรภัยมากขึ้น แต่ในปัจจุบันจำนวนเจ้าหน้าที่ตำรวจมีไม่เพียงพอต่อการตั้งด่าน อีกทั้งยังขาดแคลนเครื่องมือ อุปกรณ์ ในการปฏิบัติงาน อย่างไรก็ตาม ได้มีการนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วยในการปฏิบัติงาน โดยการติดตั้งกล้องวงจรปิด (CCTV) เพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าว แต่ไม่สามารถติดตั้งให้ครอบคลุมได้ในทุกพื้นที่และเกิดปัญหากล้องใช้งานไม่ได้หรือไม่สามารถบันทึกภาพได้บ่อยครั้ง รวมทั้งพบว่าเจ้าหน้าที่มีการเลือกปฏิบัติและละเว้นการจับกุมต่อพวกพ้องของตนหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่ต่อผู้ที่มีตำแหน่งสูงกว่า

(2) การบริหารจัดการด้านนโยบาย การรณรงค์และมาตรการของรัฐในการสร้างทัศนคติและการปลูกฝังวินัยการสวมหมวกนิรภัย

1) การบริหารจัดการของภาครัฐ หน่วยงานของรัฐมีนโยบายหรือมาตรการที่น่าสนใจและโครงการที่ได้รับความร่วมมือจากทุกภาคส่วนเป็นอย่างดี แต่ภาครัฐไม่มีการติดตามและประเมินผลอย่างเป็นระบบและต่อเนื่องภายหลังจากเริ่มดำเนินมาตรการ/โครงการ จึงไม่สามารถสร้างความตระหนักรู้และปลูกจิตสำนึกด้านวินัยจราจรแก่ผู้ใช้รถและถนนในระยะยาวได้ อีกทั้งหน่วยงานบางแห่งไม่ให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาเท่าที่ควร เนื่องจากไม่ใช่ภารกิจหลักของหน่วยงาน จึงทำให้การแก้ปัญหาการสวมหมวกนิรภัยเพื่อป้องกันอุบัติเหตุไม่เกิดผลสัมฤทธิ์ในระยะยาว

2) การสร้างทัศนคติและการปลูกฝังวินัยการสวมหมวกนิรภัยให้แก่เด็กปฐมวัยและเยาวชน ปัจจุบันอัตราการสวมหมวกนิรภัยในกลุ่มเด็กและเยาวชนมีเพียงร้อยละ 7 ขณะที่กลุ่มผู้ใหญ่มีอัตราการสวมหมวกนิรภัย ร้อยละ 43 ส่งผลให้เด็กและเยาวชนอายุตั้งแต่แรกเกิดถึงอายุ 19 ปี เสียชีวิตจากอุบัติเหตุบนท้องถนนจากการขับขี่หรือซ้อนท้ายรถจักรยานยนต์ในช่วงปี 2556 -2560 มีจำนวนสูงถึง 17,634 ราย หรือเฉลี่ยปีละ 3,526 ราย ซึ่งการดำเนินการที่ผ่านมาหน่วยงานของรัฐได้เผยแพร่ความรู้เรื่องกฎจราจรเบื้องต้นมากกว่าการปลูกฝังค่านิยม การสร้างวินัย หรือการสร้างความตระหนักรู้ให้กับประชาชนเกี่ยวกับความสำคัญของการสวมหมวกนิรภัย และไม่ได้สร้างการรับรู้เกี่ยวกับผลกระทบที่จะเกิดขึ้นหากเกิดอุบัติเหตุ อีกทั้งไม่มีการกำหนดยุทธศาสตร์เรื่องการปกป้องความปลอดภัยของเด็กปฐมวัยและเยาวชนในด้านความปลอดภัยทางถนนจากการโดยสารรถจักรยานยนต์ ดังนั้น ภาครัฐจึงควรเน้นการเสริมสร้างปลูกฝัง สร้างความตระหนักรู้ โดยให้มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่องและจัดทำแผนงานเพื่อให้ตรงกลุ่มเป้าหมาย รวมทั้งการกำหนดการใช้สื่อเพื่อให้ความรู้ที่เหมาะสมกับเด็กในแต่ละช่วงวัยด้วย

(3) การมีส่วนร่วมของภาคเอกชนในการส่งเสริมการสวมหมวกนิรภัยในการขับขี่รถจักรยานยนต์

ภาคเอกชนมีบทบาทสำคัญในการร่วมสร้างกฎระเบียบและกระตุ้นให้ประชาชนสวมหมวกนิรภัย โดยเป็นการดำเนินการร่วมกับภาครัฐในการรณรงค์ให้ประชาชนเห็นความสำคัญของการสวมหมวกนิรภัย เช่น สถานประกอบกิจการเข้าร่วมโครงการกับคณะทำงานสนับสนุนการป้องกันอุบัติเหตุจราจร (สอจร.) โดยมีการส่งเสริมการสวมหมวกนิรภัยร้อยละ 100 ตลอดทั้งปี ซึ่งจากสถิติ พบว่า มีจำนวนการเกิดอุบัติเหตุจากการขับขี่รถจักรยานยนต์ของพนักงานลดลง อย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม การมีส่วนร่วมหรือการสนับสนุนจากภาคเอกชนยังไม่มีความต่อเนื่องและครอบคลุมทุกพื้นที่ทั้งในระดับจังหวัดและระดับอำเภอหรือหากมีส่วนร่วมจะจำกัดเฉพาะในช่วงที่มีการรณรงค์จากภาครัฐเท่านั้น

หน่วยงาน

ข้อเสนอแนะ

(1) กระทรวงมหาดไทย (มท.)

1) กำหนดให้นโยบายและมาตรการด้านความปลอดภัยทางถนนเป็นวาระเร่งด่วนและจัดตั้งคณะกรรมการติดตามและประเมินผลการแก้ไขปัญหาด้านความปลอดภัยทางถนนในระดับจังหวัด

2) สนับสนุนและผลักดันการจัดกิจกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวกับความปลอดภัยทางถนนให้สอดคล้องกับบริบทของแต่ละจังหวัดและทุกจังหวัด รวมทั้งควรมีการจัดประชุมคณะกรรมการศูนย์อำนวยความปลอดภัยทางถนนของจังหวัดเป็นประจำทุกเดือน

3) สร้างเครือข่ายประชาคมทำงานกับชุมชนและรณรงค์ให้ประชาชนตระหนักถึงการสวมหมวกนิรภัยทุกครั้งที่มีการขับขี่รถจักรยานยนต์อย่างต่อเนื่องตลอดทั้งปี โดยใช้กลไก สอจร. ระดับจังหวัดเพื่อขับเคลื่อนให้ชุมชนเกิดการตื่นตัว

กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น

1) ขอความร่วมมือองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ให้การสนับสนุนงบประมาณดำเนินโครงการส่งเสริมสนับสนุนกิจกรรมด้านความปลอดภัยทางถนนอย่างต่อเนื่อง โดยให้บรรจุในงบประมาณรายจ่ายประจำปี

2) ให้ศูนย์ปฏิบัติการด้านความปลอดภัยทางถนนของ อปท. จัดทำโครงการรณรงค์การสวมหมวกนิรภัยในเด็กปฐมวัยของศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก โดยให้ผู้ปกครองมีส่วนร่วมในการจัดกิจกรรมหรือเข้าร่วมการอบรมและควรกำหนดให้พื้นที่ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเป็นเขตสวมหมวกนิรภัยร้อยละ 100 รวมทั้งติดตามประเมินผลการดำเนินโครงการดังกล่าวเพื่อจัดทำข้อเสนอ มาตรการ และแนวทางการป้องกันและลดอุบัติเหตุทางถนนเป็นประจำทุกไตรมาส พร้อมทั้งถอดบทเรียนจากอุบัติเหตุที่ผ่านมาเพื่อเสนอแนวทางแก้ไขปัญหาในแต่ละพื้นที่ต่อคณะรัฐมนตรีต่อไป

(2) กระทรวงคมนาคม (คค.)

เร่งรัดการพิจารณาร่างระเบียบกรมการขนส่งทางบกว่าด้วยการพักใช้หรือการเพิกถอนใบอนุญาตขับรถยนต์และใบอนุญาตขับรถจักรยานยนต์ตามกฎหมายว่าด้วยรถยนต์ พ.ศ. .... ในการกำหนดให้ผู้กระทำผิดกฎหมายจราจรและผู้ที่ได้รับใบสั่งต้องเข้ารับการอบรมทุกครั้ง รวมทั้งเร่งรัดการบังคับใช้กฎหมายที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ 1) ข้อกำหนดว่าด้วยหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับระบบการบันทึกคะแนนความประพฤติในการขับรถ การกำหนดคะแนน การตัดคะแนน การคืนคะแนน และการเข้ารับการอบรมความรู้เกี่ยวกับการขับรถและวินัยจราจร พ.ศ. 2562 และ 2) ร่างระเบียบกรมการขนส่งทางบกว่าด้วยการพักใช้หรือการเพิกถอนใบอนุญาตขับรถยนต์และใบอนุญาตขับรถจักรยานยนต์ตามกฎหมายว่าด้วยรถยนต์ พ.ศ. .... ซึ่งต้องสอดคล้องกับการตัดแต้มใบอนุญาตขับขี่ตามพระราชบัญญัติจราจรทางบก พ.ศ. 2522 และที่แก้ไขเพิ่มเติม

(3) กระทรวงศึกษาธิการ

1) บรรจุหลักสูตรเรื่องความปลอดภัยทางถนนและสร้างจิตสำนึกในการสวมหมวกนิรภัยให้แก่เด็กและเยาวชน โดยปลูกฝังตั้งแต่เด็กปฐมวัยหรืออนุบาลและระดับเยาวชน เช่น การสอดแทรกหลักสูตรความปลอดภัยทางถนนในวิชาสุขศึกษาและจัดทำโครงการ “หนูน้อยหัวดี” ผ่านสื่อการสอนที่เข้าใจง่าย โดยสถานศึกษาควรสร้างและพัฒนาเกณฑ์มาตรฐาน ระบบการตรวจ ติดตาม ประเมินผล และการพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพื่อสร้างวัฒนธรรมการขับขี่อย่างปลอดภัยแก่นักเรียน

2) ส่งเสริมให้นักเรียนมีส่วนร่วมในกระบวนการเสริมสร้างจิตสำนึกด้านความปลอดภัยทางถนนผ่านกระบวนการจัดการเรียนการสอนเชิงบูรณาการระหว่างสถานศึกษาท้องถิ่นกับ อปท. โดยจัดทำหลักสูตรการเรียนรู้ด้านความปลอดภัยทางถนนในโรงเรียนและพัฒนาหลักสูตรให้สอดรับกันในแต่ละช่วงอายุของเยาวชน

(4) กระทรวงสาธารณสุข (สธ.)

1) สร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมในการรณรงค์ส่งเสริมการสร้างค่านิยมเรื่องการสวมหมวกนิรภัยในชุมชน โดยให้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพสต.) ส่งเสริมการจัดบริการสาธารณสุขพื้นฐานในแต่ละตำบลและสอดแทรกความรู้เกี่ยวกับการสวมหมวกนิรภัยให้แก่ประชาชนในชุมชนตนเอง โดยให้ติดตามและรายงานผลการดำเนินการทุกไตรมาส

2) จัดทำสถิติจำนวนผู้ใช้รถจักรยานยนต์ที่ได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากการไม่สวมหมวกนิรภัยเพื่อนำมาวิเคราะห์และศึกษาสาเหตุที่แท้จริงและวางแผนแก้ไขปัญหาให้ตรงจุดต่อไป

3) อบรมให้ความรู้แก่อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เพื่อนำความรู้ในเรื่องการป้องกันและลดอุบัติเหตุทางถนนเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ในทุกจังหวัด เนื่องจาก อสม. สามารถเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายและสร้างความไว้วางใจต่อประชาชนในชุมชนได้เป็นอย่างดี

(5) กระทรวงแรงงาน (รง.) (กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน)

1) ประสานผู้ประกอบกิจการจัดโครงการรณรงค์ “สวมหมวกนิรภัย 100%” เพื่อเปิดโอกาสให้สถานประกอบกิจการมีส่วนร่วมในการส่งเสริมคุ้มครองสิทธิและพัฒนาคุณภาพชีวิตแรงงานให้เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม

2) จัดทำกรอบแนวทางการพัฒนาศักยภาพในการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยภายในสถานประกอบกิจการ โดยให้ความรู้แก่พนักงานเรื่องกฎจราจรและเทคนิคการสวมหมวกนิรภัยที่ปลอดภัยรวมทั้งกำหนดให้สถานประกอบกิจการเป็นพื้นที่สวมหมวกนิรภัยร้อยละ 100 

3) ออกประกาศ รง. เพื่อขอความร่วมมือให้นายจ้างสถานประกอบกิจการรณรงค์ให้สวมหมวกนิรภัยร้อยละ 100

(6) สำนักงานตำรวจแห่งชาติ (ตช.)

1) เพิ่มความเข้มงวดในการบังคับใช้กฎหมาย โดยเจ้าหน้าที่ตำรวจ ควรมีการตั้งด่านตรวจจับกุมผู้กระทำผิดกฎจราจรอย่างสม่ำเสมอ

2) นำเทคโนโลยีมาปรับใช้ให้การบังคับใช้กฎหมายมีประสิทธิภาพและแก้ไขปัญหาโดยติดตั้งกล้องวงจรปิด (CCTV) เพื่อใช้เป็นหลักฐานสำหรับดำเนินคดีแก่ผู้กระทำผิดกฎจราจร

3) เพิ่มประสิทธิภาพการใช้ระบบใบสั่งอิเล็กทรอนิกส์ด้วยการกำหนดค่าปรับให้สูงขึ้นและเป็นหลักเกณฑ์เดียวกันทั้งประเทศ

นอกจากนี้ เจ้าหน้าที่ตำรวจควรปฏิบัติหน้าที่อย่างเข้มงวด สม่ำเสมอ และไม่เลือกปฏิบัติ