ขออนุมัติแผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ

Details: Category: มติ ครม.; Published: Wednesday, 15 December 2021 00:21; Hits: 9622

ขออนุมัติแผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ

คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบตามที่สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) เสนอดังนี้

1. เห็นชอบแผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ รวม 5 เป้าประสงค์ ระยะเวลาดำเนินการ 11 ปี (พ.ศ. 2564 - 2574) รวมจำนวน 84 โครงการ วงเงินรวมทั้งสิ้น 82,563.87 ล้านบาท โดยให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับแผนหลักการพัฒนาฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบดำเนินการตามกฎหมาย และระเบียบที่เกี่ยวข้องต่อไป

2. มอบหมายให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (กษ.) โดยกรมชลประทานจัดทำรายละเอียดการออกแบบ พร้อมทั้งแผนปฏิบัติการและงบประมาณให้ครบถ้วน แล้วเสนอต่อคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนโครงการขนาดใหญ่และโครงการสำคัญภายใต้คณะกรรมการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (กนช.) ต่อไป

สำหรับค่าใช้จ่ายที่จะเกิดขึ้นจากการดำเนินงานตามแผนงานและโครงการภายใต้แผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ เห็นควรให้ สทนช. ร่วมกับหน่วยงานที่มีภารกิจเกี่ยวข้องพิจารณาจัดลำดับความสำคัญของโครงการ ความจำเป็นเร่งด่วน วิธีการดำเนินงาน และการมีส่วนร่วมของประชาชน โดยคำนึงถึงความประหยัด ความคุ้มค่า ผลสัมฤทธิ์ และประโยชน์ที่ประชาชนจะได้รับจากการดำเนินโครงการ รวมทั้งจัดเตรียมความพร้อมในทุกมิติ ตลอดจนความครอบคลุมของทุกแหล่งเงิน การให้เอกชนร่วมลงทุนในกิจการของรัฐ และจัดทำแผนการปฏิบัติงานและแผนการใช้จ่ายงบประมาณเพื่อเสนอขอตั้งงบประมาณรายจ่ายประจำปีตามความจำเป็นและเหมาะสมตามขั้นตอนต่อไป ตามความเห็นของสำนักงบประมาณ

สาระสำคัญของเรื่อง

สทนช. รายงานว่า

1. ข้อมูลพื้นฐาน

1.1 คลองแสนแสบถูกขุดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2380 มีความยาวตลอดสาย ประมาณ 74 กิโลมตร เริ่มจากสะพานผ่านฟ้าลีลาศไปทางทิศตะวันออกจนถึงสุดเขตกรุงเทพมหานคร เขตหนองจอก และเชื่อมกับคลองบางขนาก ซึ่งไหลไปลงแม่น้ำบางปะกงในเขตจังหวัดฉะเชิงเทรา โดยส่วนที่อยู่นอกเขตกรุงเทพมหานคร อยู่ในเขตพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทราและรับผิดชอบโดยกรมชลประทาน มีความยาวประมาณ 26.5 กิโลมตร และมีความกว้างประมาณ 30 - 40 เมตร และส่วนที่อยู่ในเขตกรุงเทพมหานคร รับผิดชอบโดยสำนักการระบายน้ำ มีความยาวประมาณ 47.5 กิโลเมตร มีความกว้างประมาณ 20 - 30 เมตร และมีระดับขุดลอกเฉลี่ย -3.00 เมตร เทียบกับระดับน้ำทะเลปานกลาง (ม.รทก.) รวมทั้งมีคลองสำคัญเชื่อมต่อ ความยาวประมาณ0.80 – 12.50 กิโลเมตร เช่น คลองสามเสน คลองลาดพร้าว คลองบางเตย คลองตัน เป็นต้น

1.2 ปัจจุบัน คลองแสนแสบและคลองสาขามีปัญหาน้ำเสีย ซึ่งเกิดจาก (1) กิจกรรมครัวเรือนหรือชุมชนที่มีบริเวณติดคลองแสนแสบและคลองสาขา (ร้อยละ 70 ของปริมาณน้ำเสียที่ปล่อยลงคลองแสนแสบและคลองสาขาทั้งหมด) (2) โรงงาน สถานประกอบการต่างๆ ที่จะต้องจัดระบบการระบายน้ำและระบบบำบัดน้ำเสียให้มีคุณภาพมาตรฐานก่อนระบายสู่แหล่งรองรับน้ำทิ้ง (ร้อยละ 29) และ (3) การเดินเรือและการสะสมของตะกอนท้องคลอง (ร้อยละ 1) โดยจากการประเมินและตรวจสอบคุณภาพน้ำในคลองแสนแสบ พบว่า ในปี 2563 ปริมาณน้ำเสียที่เกิดขึ้นทั้งหมดในพื้นที่ที่คาดว่าจะระบายลงคลองแสนแสบโดยไม่ผ่านการบำบัด อยู่ที่ 807,672ลูกบาศก์เมตรต่อวัน คิดเป็นค่าความสกปรกในรูปบีโอดีที่เกิดขึ้น (BOD loading)* เท่ากับ 64,614 กิโลกรัมต่อวัน มีค่าเฉลี่ยความสกปรกในรูปบีโอดี (BOD)* ในพื้นที่ต่างๆ ระหว่าง 6.9 มิลลิกรัมต่อลิตร - 12.2 มิลลิกรัมต่อลิตร โดยคลองสาขาต่างๆ มีความสกปรกมาก เช่น คลองลาดพร้าวมีค่าความสกปรกในรูปบีโอดีที่เกิดขึ้น (BOD loading)* 9,832 กิโลกรัมต่อวัน และมีค่าเฉลี่ยความสกปรกในรูปบีโอดี (BOD)* อยู่ที่ 18 มิลลิกรัมต่อลิตร

2. การดำเนินการที่ผ่านมา

2.1 กนช. ได้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการบริหาร พัฒนา อนุรักษ์ และฟื้นฟูคลองแสนแสบ โดยมีรองนายกรัฐมนตรี (พลเอก ประวิตร วงษ์สุวรรณ) เป็นประธาน เพื่อกำกับติดตามการดำเนินงานของหน่วยงานต่างๆ ตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 13 สิงหาคม 2563

2.2 ในคราวประชุม กนช. ครั้งที่ 1/2564 เมื่อวันที่ 25 มีนาคม 2564 ที่ประชุมมีมติเห็นชอบแผนปฏิบัติการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ จำนวน 84 โครงการ วงเงิน 79,955.46 ล้านบาท โดยมอบหมายให้ กทม. เสนอแผนปฏิบัติการดังกล่าวต่อคณะรัฐมนตรีและให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการตามความเห็นของคณะอนุกรรมการฯ และข้อสั่งการของประธานกรรมการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ

2.3 ผลการประชุมคณะอนุกรรมการบริหาร พัฒนา อนุรักษ์และฟื้นฟูคลองแสนแสบ ครั้งที่ 4/2564 เมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2564 สรุปได้ ดังนี้

2.3.1 ผู้แทน สศช. ให้ความเห็นต่อที่ประชุมว่าจากมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2563 หากแผนปฏิบัติการฯ ผ่านความเห็นชอบจาก กนช. ซึ่งเป็นคณะกรรมการระดับชาติ ที่มีนายกรัฐมนตรีหรือรองนายกรัฐมนตรี เป็นประธานสามารถดำเนินการตามขั้นตอนเสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณาต่อไปได้ โดยไม่ต้องนำกลับมาเสนอ สศช. อีกครั้ง

2.3.2 ที่ประชุมมีมติเห็นควรเปลี่ยนชื่อ “แผนปฏิบัติการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ” เป็น “แผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ” และมอบหมายให้ สทนช. เสนอต่อ กนช. และคณะรัฐมนตรี และเห็นควรให้หน่วยงานปรับแผนดังกล่าวโดยด่วนเพื่อเสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณาต่อไป ซึ่ง สทนช. ได้ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการดังกล่าวแล้ว

2.4 ในคราวประชุม กนช. ครั้งที่ 3/2564 เมื่อวันที่ 10 กันยายน 2564 ที่ประชุมได้มีมติเห็นชอบแผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ จำนวน 84 โครงการ วงเงิน 82,563.87 ล้านบาท และเสนอคณะรัฐมนตรีต่อไป รวมทั้งให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการตามความเห็นของฝ่ายเลขานุการ กนช. ก่อนเสนอคณะรัฐมนตรีต่อไป ดังนี้

2.4.1 เห็นควรให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการพัฒนาปรับปรุง พื้นฟูคลองแสนแสบตามผลการศึกษาการจัดทำผังน้ำลุ่มน้ำเจ้าพระยาและลุ่มน้ำบางปะกง

2.4.2 เห็นควรให้ กทม. และกรมชลประทานพิจารณาการปรับปรุงคลองแสนแสบและคลองบางขนากให้สอดคล้องกับผลการศึกษาการจัดทำผังน้ำแผนหลักการบรรเทาอุทกภัยในลุ่มน้ำเจ้าพระยาตอนล่าง พร้อมทั้งออกแบบองค์ประกอบให้ครบถ้วน (แผนปฏิบัติการและงบประมาณ) และเสนอผ่านคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนโครงการขนาดใหญ่และโครงการสำคัญพิจารณาองค์ประกอบให้สมบูรณ์ก่อนเสนอ กนช. ต่อไป

2.4.3 เห็นควรให้กรมชลประทานและจังหวัดฉะเชิงเทราดำเนินการกำจัดผักตบชวาโดยใช้งบดำเนินงานของหน่วยงาน

[สทนช. แจ้งอย่างไม่เป็นทางการว่า การดำเนินการตามความเห็นของฝ่ายเลขานุการ กนช. (ตามข้อ 2.4.1 – 2.4.3) เป็นเรื่องที่อยู่ในอำนาจหน้าที่ของ สทนช. ซึ่ง สทนช. จะได้ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการต่อไป]

3. สาระสำคัญของแผนหลักการพัฒนา ฟื้นฟูสภาพแวดล้อมคลองแสนแสบ

3.1 วิสัยทัศน์ : เพื่อให้คลองแสนแสบกลับมามีระบบนิเวศอยู่ในเกณฑ์ดี

3.2 ระยะเวลาดำเนินการ : แบ่งผลสัมฤทธิ์ออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะเร่งด่วน (ปี พ.ศ. 2564) ระยะกลาง (ปี พ.ศ. 2565 - 2570) และระยะยาว (ปี พ.ศ. 2571 – 2574)

3.3 งบประมาณจำแนกตามหน่วยงานรับผิดชอบ ระยะเวลาดำเนินการ และแหล่งที่มาของงบประมาณ

หน่วยงาน รับผิดชอบ	จำนวนโครงการ	ระยะเร่งด่วน (2564)	ระยะกลาง (2565 - 2570)	ระยะยาว (2571 - 2574)	รวม
กทม.	30	1,904.42	42,066.05	28,792.00	72,762.47
กรมชลประทาน	3	226.99	7,541.01	-	7,768.00
จังหวัดฉะเชิงเทรา /องค์การจัดการน้ำเสีย	45	0.18	723.55	1,254.00	1,977.73
- จังหวัดฉะเชิงเทรา	18	0.18	11.49	-	11.67
- องค์การจัดการน้ำเสีย	27	-	712.06	1,254.00	1,966.06
กรมเจ้าท่า	2	38.32	-	-	38.32
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม	2	1.00	16.35	-	17.35
กรมโรงงานอุตสาหกรรม	1	ใช้งบดำเนินงาน
กรมควบคุมมลพิษ	1	ใช้งบดำเนินงาน
รวม	84	2,170.91	50,346.96	30,046.00	82,563.87
งบประมาณทั้งสิ้น 82,563.87 ล้านบาท แบ่งเป็น (1) เงินงบประมาณแผ่นดิน 67,205.37 ล้านบาท (ร้อยละ 81.40) (2) เงินงบประมาณของ กทม. 2,890.50 ล้านบาท (ร้อยละ 3.50) และ (3) เงินจากเอกชนร่วมลงทุน 12,468.00 ล้านบาท (ร้อยละ 15.10)

3.4 เป้าประสงค์ โครงการ งบประมาณ และหน่วยงานรับผิดชอบ : 5 เป้าประสงค์ โดยประกอบด้วยโครงการ จำนวน 84 โครงการ วงเงิน 82,563.87 ล้านบาท รับผิดชอบโดย 8 หน่วยงาน ดังนี้

โครงการ	วงเงิน	หน่วยงานรับผิดชอบ
เป้าประสงค์ที่ 1 การเสริมสร้างความปลอดภัยในการสัญจรทางน้ำของประชาชน
10 โครงการ เช่น (1) โครงการเดินเรือในคลองแสนแสบส่วนต่อขยายระยะทาง 10.50 กิโลเมตร วงเงิน 130 ล้านบาท (2) งานต่อเรือไฟฟ้า 12 ลำ วงเงิน 90.6 ล้านบาท เป็นต้น	355.84 ล้านบาท	กทม. กรมเจ้าท่า และจังหวัดฉะเชิงเทรา
เป้าประสงค์ที่ 2 การปรับปรุงสภาพภูมิทัศน์บริเวณคลองแสนแสบ
14 โครงการ เช่น (1) โครงการปรับภูมิทัศน์บริเวณคลองแสนแสบ โดยใช้งบดำเนินงาน (2) โครงการก่อสร้างสะพานคอนกรีตเสริมเหล็กข้ามคลองแสนแสบ รวม 4 โครงการ วงเงินรวม 9.59 ล้านบาท เป็นต้น	10.06 ล้านบาท	กทม. และจังหวัดฉะเชิงเทรา
เป้าประสงค์ที่ 3 การแก้ไขปัญหามลภาวะและคุณภาพน้ำในคลองแสนแสบ
44 โครงการ เช่น (1) การบังคับใช้กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับมลพิษทางน้ำ โดยใช้งบดำเนินงาน (2) โครงการก่อสร้างระบบรวบรวมน้ำเสีย ของ กทม. รวม 3 โครงการ วงเงิน 2,436 ล้านบาท (3) โครงการก่อสร้างโรงบำบัดน้ำเสีย โครงการบำบัดน้ำเสีย และโครงการก่อสร้างระบบบำบัดน้ำเสีย ของ กทม. รวม 10 โครงการ บำบัดน้ำเสียได้รวม 1,267,000 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน วงเงิน 65,435 ล้านบาท เป็นต้น	69,837.06 ล้านบาท	กรมควบคุมมลพิษ กรมโรงงานอุตสาหกรรม กทม. องค์การจัดการน้ำเสีย และจังหวัดฉะเชิงเทรา
เป้าประสงค์ที่ 4 การป้องกันปราบปราม การบุกรุกทำลายทรัพยากรในคลองแสนแสบ
1 โครงการ ได้แก่ การสำรวจสิ่งก่อสร้างหรืออาคารต่างๆ ที่รุกล้ำลำคลองแสนแสบและคลองสาขา	ใช้งบดำเนินงาน	กทม.
เป้าประสงค์ที่ 5 การบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในคลองแสนแสบ
15 โครงการ เช่น (1) การปรับปรุงคลองบางขนาก ระยะทาง 25.135 กิโลเมตร อำเภอบางน้ำเปรี้ยว จังหวัดฉะเชิงเทรา กิจกรรมก่อสร้างกำแพงกันดิน 2 ฝั่ง พร้อมขุดลอก ระยะทาง 25.135 กิโลเมตร วงเงิน 7,300 ล้านบาท (2) โครงการก่อสร้างเขื่อนคอนกรีตเสริมเหล็ก พร้อมระบบรวบรวมน้ำเสียคลองแสนแสบจากบริเวณประตูระบายน้ำมีนบุรี ถึงบริเวณประตูระบายน้ำหนองจอก วงเงิน 1,799.90ล้านบาท เป็นต้น	12,360.91 ล้านบาท	กทม. กรมชลประทาน กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม และจังหวัดฉะเชิงเทรา
รวม 5 เป้าประสงค์
84 โครงการ	82,563.87 ล้านบาท	8 หน่วยงาน ได้แก่ กทม. กรมชลประทาน จังหวัดฉะเชิงเทรา องค์การจัดการน้ำเสีย กรมเจ้าท่า กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม กรมควบคุมมลพิษ และกรมโรงงานอุตสาหกรรม

3.5 สรุปผลสัมฤทธิ์รวม

3.5.1 มีการพัฒนาระบบขนส่งและความปลอดภัยทางน้ำโดยมีท่าเทียบเรือเพิ่มขึ้นครอบคลุมคลองแสนแสบในกรุงเทพมหานครทั้งสาย โดยใช้เรือไฟฟ้าในการสัญจร รองรับการใช้บริการ 800 – 1,000 คนต่อวัน พร้อมติดตั้งกล้องวงจรปิดในท่าเรือคลองแสนแสบ เพื่อเพิ่มความปลอดภัยของผู้โดยสาร

3.5.2 มีการแก้ไขปัญหามลภาวะและคุณภาพน้ำในคลองแสนแสบอย่างครบวงจร ทั้งด้านการบังคับใช้กฎหมายกับโรงงาน และอาคารประเภทต่างๆ พร้อมมีระบบรวบรวมและบำบัดน้ำเสียรวม 39 แห่ง รองรับการบำบัดน้ำเสียในคลองแสนแสบได้ 1,364,525 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน

3.5.3 มีการปรับปรุงเพิ่มประสิทธิภาพการระบายน้ำในคลองแสนแสบ ได้แก่

(1) ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร มีอุโมงค์ระบายน้ำสามารถเร่งการระบายน้ำได้ 30 ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที และเขื่อนป้องกันตลิ่ง 33.32 กิโลเมตร ช่วยเพิ่มพื้นที่ที่ได้รับการป้องกันน้ำท่วม 96,875 ไร่

(2) ในพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา มีสถานีสูบน้ำ ประตูระบายน้ำ เครื่องสูบน้ำและปรับปรุงคลอง ช่วยให้คลองระบายน้ำได้ 60 ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที ช่วยเพิ่มพื้นที่ที่ได้รับการป้องกันน้ำท่วม 15,625 ไร่

__________________

* บีโอดี (Biochemical Oxygen Demand : BOD) คือ ค่าปริมาณออกซิเจนที่จุลินทรีย์ต้องใช้ในการย่อยสลายสารอินทรีย์ในน้ำเสียภายใต้สภาวะที่มีออกซิเจน ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญหนึ่งในการบ่งบอกมลพิษในน้ำที่มาจากสารอินทรีย์โดยมักแสดงในหน่วยมิลลิกรัมของออกซิเจนที่ต้องใช้ต่อน้ำหนึ่งลิตร ภายใต้สภาวะมาตรฐานของการวิเคราะห์ที่อุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 5 วัน โดยน้ำที่มีค่าบีโอดีสูงมากแสดงว่ามีสารอินทรีย์อยู่มากและต้องใช้ออกซิเจนเพื่อย่อยสลายสารอินทรีย์ดังกล่าวมาก แหล่งน้ำที่บริสุทธิ์มักมีค่าบีโอดีต่ำกว่า 1 มิลลิกรัมต่อลิตร แหล่งน้ำที่มีมลพิษปานกลางจะมีค่าบีโอดีอยู่ที่ 2 - 8 มิลลิกรัมต่อลิตร แหล่งน้ำที่มีมลพิษอย่างรุนแรงจะมีค่าบีโอดีมากกว่า 8 มิลลิกรัมต่อลิตร

บีโอดีที่เกิดขึ้น (BOD loading) หรือค่าภาระอินทรีย์ คือ ปริมาณบีโอดีรวมที่เกิดขึ้นจากน้ำเสียทั้งหมด ซึ่งบ่งบอกภาระในการบำบัดน้ำเสียทั้งหมดของระบบบำบัดน้ำเสีย โดยมักแสดงในหน่วยกิโลกรัมของบีโอดีต่อวัน คำนวณจากการนำบีโอดี (มิลลิกรัมต่อลิตร) คูณด้วยปริมาณน้ำเสียต่อวัน (ลิตร)