หัวข้อ

รายละเอียด

แนวคิดในการจัดทำงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะ

- เพื่อเป็นเครื่องมือในการบูรณาการมุมมองเพศภาวะเข้าสู่กระบวนการจัดการงบประมาณทั้งรายรับและรายจ่าย เพื่อให้การตัดสินใจในการจัดสรรและการใช้งบประมาณเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลอย่างสูงสุด โดยมีความสอดคล้องกับรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 - 2580) แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ (พ.ศ. 2561 – 2580) ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อสร้างโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม ลดความเหลื่อมล้ำ และสร้างความเป็นธรรมใน ทุกมิติ รวมทั้งสอดคล้องกับหลักการสำคัญในพันธกรณีและข้อตกลงระหว่างประเทศของประเทศไทย ได้แก่ อนุสัญญาว่าด้วยการขจัดการเลือกปฏิบัติต่อสตรีในทุกรูปแบบ ปฏิญญาปักกิ่ง และแผนปฏิบัติการเพื่อความก้าวหน้าของสตรี

- จัดทำขึ้นจากการศึกษาแนวทางการจัดทำงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะจากองค์กรระหว่างประเทศ เช่น องค์การเพื่อการส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศ และเพิ่มพลังของผู้หญิงแห่งสหประชาชาติ (United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women : UN WOMEN) และองค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Organisation for Economic Co-operation and Development : OECD) องค์กรระดับภูมิภาค คือ สหภาพยุโรป และองค์กรในประเทศไทย คือ สถาบันพระปกเกล้า รวมทั้งเอกสารวิชาการและตัวอย่างจากประเทศต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดทำงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะ โดยกรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัวได้นำข้อมูลดังกล่าวมาประมวล เรียบเรียง และจัดทำเนื้อหาให้มี ความสอดคล้องกับบริบทของประเทศไทย

วัตถุประสงค์

เพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการจัดทำงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะให้กับผู้เกี่ยวข้องในหน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องทั้งในระดับนโยบายและระดับปฏิบัติ และนำไปสู่การจัดทำงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะของหน่วยงาน โดยมีเป้าหมายสูงสุด คือ การจัดสรรทรัพยากรที่เป็นธรรม และเหมาะสมตามความ จำเป็นและความต้องการที่แตกต่างกันของประชากรที่มีความแตกต่างของเพศ วัย และสภาพของบุคคล

หลักการสำคัญของงบประมาณที่คำนึงมิติเพศภาวะ

การวิเคราะห์ความต้องการ โอกาส ข้อจำกัด และการเข้าถึงทรัพยากรที่แตกต่างกันของหญิงและชายที่จะต้องคำนึงถึงในกระบวนการงบประมาณ โดยนำปัจจัยต่างๆ มาวิเคราะห์ เช่น อายุ อัตลักษณ์ทางเพศ ระดับการศึกษา ชาติพันธุ์ ความพิการ สถานะทางเศรษฐกิจและสังคม เป็นต้น โดยมี 3 องค์ประกอบสำคัญ ได้แก่ (1) การวิเคราะห์งบประมาณแบบมิติเพศภาวะ โดยพิจารณาว่า มาตรการทางงบประมาณและนโยบายที่เกี่ยวข้องมีผลกระทบอย่างไรต่อความเสมอภาค หรือสามารถลดความไม่เสมอภาคระหว่างเพศได้หรือไม่อย่างไร (2) การเปลี่ยนแปลงนโยบายและการจัดสรรงบประมาณเพื่อบรรลุเป้าหมายการส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศ โดยนำผลวิเคราะห์และข้อเสนอแนะจากการวิเคราะห์ไปพัฒนาเป็นโครงการ นโยบาย แผนงาน กิจกรรม เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในการจัดสรรงบประมาณ และ (3) การบูรณาการแนวคิดระบบงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะในกระบวนการงบประมาณอย่างเป็นระบบ โดยคำนึงถึงความแตกต่าง ความหลากหลาย ประโยชน์ และผลกระทบที่มีต่อเพศหญิง  เพศชาย และกลุ่มอัตลักษณ์ที่หลากหลาย เข้าสู่กระบวนการและวงจรงบประมาณทั้งระบบ

โดยทั้ง 3 องค์ประกอบนั้น ประกอบไปด้วย 7 ขั้นตอน ดังนี้

       ขั้นตอนที่ 1 วิเคราะห์สถานการณ์ : ระบุประเด็นความเสมอภาคระหว่างเพศ

       ขั้นตอนที่ 2 ข้อมูลพื้นฐาน : เก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับโครงการที่ต้องการวิเคราะห์ (วัตถุประสงค์ภาพรวมของโครงการ วัตถุประสงค์เฉพาะที่เกี่ยวกับการส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศ กิจกรรมหลักในโครงการ และงบประมาณ) 

       ขั้นตอนที่ 3 การวิเคราะห์มิติเพศสภาวะของกิจกรรมต่างๆ (ผู้ได้รับประโยชน์หรือผู้ใช้บริการสาธารณะ ความพึงพอใจของผู้หญิงและผู้ชายในการใช้บริการสาธารณะ กระบวนการตัดสินใจ และผลกระทบ) 

       ขั้นตอนที่ 4 การวิเคราะห์มิติเพศภาวะในการจัดสรรงบประมาณและที่เกี่ยวข้อง

       ขั้นตอนที่ 5 พัฒนาวัตถุประสงค์และข้อเสนอแนะเพื่อปรับปรุงความเสมอภาคระหว่างเพศ

       ขั้นตอนที่ 6 การเปลี่ยนแปลงนโยบายและการจัดสรรงบประมาณเพื่อบรรลุเป้าหมายการส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศ

       ขั้นตอนที่ 7 การนำมิติเพศภาวะเข้าสู่กระบวนการจัดทำงบประมาณทุกขั้นตอน

ตัวอย่างการจัดทำงบประมาณที่คำนึงมิติเพศภาวะของประเทศไทยและต่างประเทศ

- ประเทศไทยกับการปรับเปลี่ยนบริการสาธารณะอย่างมีมิติเพศภาวะ จากประเด็นปัญหาที่มีเด็กผู้หญิงถูกข่มขืนบนรถไฟ ทำให้การรถไฟแห่งประเทศไทยได้จัดทำตู้ขบวนรถไฟสำหรับผู้หญิงโดยเฉพาะ เพื่อสร้างความมั่นใจและความปลอดภัยในการเดินทางของผู้หญิงบนรถไฟ โครงการดังกล่าวเกิดขึ้นจากการวิเคราะห์ปัญหาที่เกิดขึ้นกับผู้หญิงเป็นการเฉพาะและมุ่งแก้ไขปัญหาที่สาเหตุนั้น ซึ่งการปฏิบัติดังกล่าวจัดอยู่ในประเภทงบประมาณที่จัดสรรให้กับกลุ่มเป้าหมายใดเป้าหมายหนึ่งเป็นการเฉพาะ ซึ่งถือเป็นส่วนหนึ่งของงบประมาณที่คำนึงถึงมิติเพศภาวะ

- ประเทศอินโดนีเซีย ส่งเสริมทักษะอาชีพแก่สตรีเพื่อค่าแรงที่เท่าเทียมกันระหว่างผู้หญิงและผู้ชาย เนื่องจากประเทศอินโดนีเซียมีผู้หญิง ร้อยละ 75 ในภาคเกษตร ปลูกข้าวและมีส่วนร่วมในการทำประมง โดยทำหน้าที่คัดแยกปลาและการตลาด ส่วนผู้ชายมีหน้าที่ออกไปจับปลา รัฐบาลจึงจัดการอบรมเพื่อฝึกทักษะการเกษตรการประมง และป่าไม้ พร้อมทั้งสนับสนุนเครื่องมือในการอบรมผู้หญิงด้วย เพื่อเพิ่มทักษะให้ผู้หญิงสามารถทำงานในภาคการเกษตรได้ และได้รับค่าจ้างที่เท่าเทียมกับผู้ชาย เป็นต้น

ประโยชน์

- ทำให้ทราบว่านโยบายของรัฐมีผลกระทบอย่างไรกับกลุ่มเป้าหมายที่หลากหลายแตกต่างกันทั้งในฐานะผู้บริโภค ผู้ใช้สาธารณูปโภค และผู้เสียภาษี ซึ่งเป็นหลักการพื้นฐานของความเท่าเทียมกันระหว่างผู้หญิงและผู้ชายในด้านต่างๆ และทำให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งเป็นเป้าหมายที่ประชาคมโลกได้ร่วมกำหนดไว้ ที่จะบรรลุในปี พ.ศ. 2573 

- ส่งผลให้เกิดการกระจายทรัพยากรที่เป็นธรรมและเท่าเทียม ทำให้ใช้ทรัพยากรได้ อย่างมีประโยชน์สูงสุดและสอดคล้องกับความต้องการของกลุ่มเป้าหมาย