ผลการศึกษาแนวทางการจัดตั้งนิคมฯ

วัตถุประสงค์

เพื่อแก้ปัญหาผู้ต้องขังล้นเรือนจำ เพื่อฝึกทักษะอาชีพ พัฒนายกระดับฝีมือแรงงานและสร้าง ผู้พ้นโทษให้เป็นผู้ประกอบการรายใหม่และเป็นการสร้างอาชีพในอนาคตเพื่อลดจำนวนอัตราการกระทำผิดซ้ำของผู้ต้องขัง

กลุ่มเป้าหมาย

ผู้พ้นโทษและผู้อยู่ระหว่างพักการลงโทษหรือลดวันต้องโทษ

หน่วยดำเนินการ

ยธ. (กรมราชทัณฑ์) ร่วมกับ การริคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย กนอ. และผู้ประกอบการภาคเอกชน โดย กนอ. ทำหน้าที่ตรวจสอบและกำกับดูแลเพื่อให้เป็นไป ตามหลักเกณฑ์ เงื่อนไข และวิธีการในการจัดตั้งหรือขยายนิคมอุตสาหกรรม

หน่วยบริหารโครงการ

ตามผลการศึกษาฯ เห็นว่า ควรดำเนินการในรูปแบบองค์การมหาชน แต่โดยที่คณะกรรมการพัฒนาและส่งเสริมองค์การมหาชน [รองนายกรัฐมนตรี (นายวิษณุ เครืองาม) เป็นประธาน] ในการประชุมครั้งที่ 4/2564 เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2564 มีมติไม่เห็นควรให้จัดตั้งองค์การส่งเสริมการกลับคืนสู่สังคม (องค์การมหาชน) ในขณะนี้ เนื่องจากยังต้องพิสูจน์ให้เห็นถึงความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ แต่โดยที่ภารกิจนี้เป็นภารกิจที่มีความสำคัญจึงเสนอให้มีการดำเนินการในรูปแบบหน่วยบริการรูปแบบพิเศษ (Special Delivery Unit: SDU) ภายใต้สำนักงานปลัดกระทรวงยุติธรรมเพื่อทดลองการดำเนินการตามแนวคิดดังกล่าว ดังนั้น ในระยะเริ่มต้น ยธ. จะดำเนินการ โดยจัดให้มีคณะกรรมการขับเคลื่อนโครงการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมขึ้นคณะหนึ่งเพื่อทำหน้าที่ประสานงานระหว่าง กนอ. ผู้ประกอบการภาคเอกชน และหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องเพื่อให้การจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมเกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม และพัฒนาขึ้นเป็นหน่วยงานในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงยุติธรรมในรูปแบบของหน่วยบริการรูปแบบพิเศษเพื่อรับผิดชอบภารกิจและบริหารจัดการในอนาคต

พื้นที่นำร่องต้นแบบ

4 แห่ง 

1. เรือนจำจังหวัดสมุทรสาคร (เรือนจำชั่วคราวบางหญ้าแพรก)

2. เรือนจำกลางชลบุรี (เรือนจำชั่วคราวบ้านบึง)

3. เรือนจำกลางสมุทรปราการ (เรือนจำชั่วคราวคลองด่าน)

4. เรือนจำกลางระยอง (เรือนจำชั่วคราวเขาไม้แก้ว)

รูปแบบ

3 รูปแบบ ได้แก่

1. การพัฒนานิคมอุตสาหกรรมภายนอกเรือนจำโดยร่วมกับ กนอ. (ที่ราชพัสดุของหน่วยงานอื่น) 

        โดย ยธ. เป็นผู้จัดหาพื้นที่ที่เหมาะสม ซึ่งอาจดำเนินการในลักษณะของการเช่าที่ราชพัสดุในราคาถูกและนำมาพัฒนาสาธารณูปโภคพื้นฐานและเปิดพื้นที่ให้สถานประกอบการเช่าใช้ประกอบการหรือเปิดเชิญชวนเอกชนผู้สนใจโดยอาจมีสิทธิประโยชน์ต่างๆ เพื่อจูงใจด้วย ทั้งนี้ จะต้องมีการจัดพื้นที่บริเวณที่พักอาศัยไว้รองรับให้ผู้กระทำผิดด้วย นอกจากนี้ อาจเปิดเขตพื้นที่พิเศษภายในนิคมอุตสาหกรรมเพื่อพัฒนาเป็นนิคมฯ เฉพาะในพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมต่างๆ ที่มีอยู่แล้ว และยังมีพื้นที่ว่างที่ยังเหลืออยู่ โดยให้สิทธิประโยชน์แก่ผู้ประกอบการเพื่อจูงใจในการเข้ามาลงทุนในนิคมฯ

2. การจัดตั้งนิคมฯ ภายในพื้นที่เรือนจำ (ที่ราชพัสดุของกรมราชทัณฑ์)

      โดย ยธ. จะเป็นผู้เช่าที่ราชพัสดุจากกรมราชทัณฑ์ในราคาถูกแล้วเชิญชวนเอกชนมาร่วมลงทุน โดยรัฐเป็นผู้ลงทุนด้านพื้นที่การก่อสร้างอาคาร และพื้นที่พักอาศัยสำหรับดูแลผู้กระทำผิด โดยให้เอกชนลงทุนเครื่องจักร วิธีการผลิต และแหล่งรับซื้อผลิตภัณฑ์หรือหากมีผู้ประกอบการรายใดพร้อมลงทุนทั้งหมดอาจเป็นการร่วมลงทุนในรูปแบบอื่นๆ ทั้งนี้ จะมีการดำเนินการในลักษณะของการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมการเกษตรหรือนิคมอุตสาหกรรมเชิงท่องเที่ยวและสุขภาพ

3. การใช้พื้นที่เอกชนเป็นนิคมฯ

      จะดำเนินการในลักษณะของการเชิญชวนผู้ประกอบการซึ่งเป็นนักพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ที่มีความเชี่ยวชาญในการพัฒนานิคมอุตสาหกรรมเป็นผู้จัดหาที่ดินของเอกชนและพัฒนาเป็นนิคมฯ โดยมีสิทธิประโยชน์จูงใจพิเศษในกรณีที่เป็นนิคมอุตสาหกรรมเพื่อรองรับกลุ่มผู้ด้อยโอกาสดังกล่าว

บทบาทของ ยธ.

1. ส่งเสริมและดึงดูดให้ผู้ประกอบการภาคเอกชนเข้าลงทุนในเขตนิคมฯ ที่จะจัดตั้งขึ้น ประสานงานและอำนวยความสะดวกให้แก่ผู้ประกอบการและ กนอ. ในการอนุมัติ อนุญาตหรือการดำเนินการใดๆ ที่เอื้อต่อการประกอบการ

2. เตรียมความพร้อมด้านแรงงานเพื่อป้อนเข้าสู่นิคมฯ โดยเชื่อมต่อกันทั้งระบบตั้งแต่พ้นโทษ ยังมีสถานะเป็นผู้ต้องขังอยู่ในเรือนจำ จนเข้าสู่ระบบการพัฒนาอาชีพในนิคมฯ ภายหลังจากปล่อยตัวไปแล้ว ควบคู่กับระบบการดูแลผู้กระทำผิดหลังปล่อยตัวทั้งระบบ โดยดำเนินการตามขั้นตอน ดังนี้

      2.1 การรับตัวผู้ต้องขังเข้าใหม่ การคัดกรอง จำแนก แยกกลุ่ม ซึ่งจะดำเนินการ (1) ควบคุมแบบเข้มข้น และ (2) พัฒนาพฤตินิสัยและพัฒนาอาชีพเพื่อวางแผนกำหนดอาชีพและลักษณะงานให้เหมาะสม

      2.2 การฝึกงานในศูนย์เตรียมความพร้อมด้านฝึกทักษะการทำงานเป็นเวลา 2 ปี สำหรับผู้ต้องขังที่เข้าเกณฑ์จะครบกำหนดปล่อยตัว โดยเป็นผู้ต้องขังชั้นกลางขึ้นไปหรือเหลือโทษจำคุกต่อไปไม่เกิน 7 ปี

      2.3 เข้าโครงการพักการลงโทษ กรณีมีเหตุพิเศษ ด้านการฝึกทักษะการทำงานในนิคมอุตสาหกรรม โดยมีหลักเกณฑ์ ดังนี้ (1) ผู้ต้องขังชั้นกลางขึ้นไป เหลือโทษจำคุกต่อไป ไม่เกิน 5 ปี (2) มีคุณสมบัติอื่นตามหลักเกณฑ์พักการลงโทษกรณีมีเหตุพิเศษของกรมราชทัณฑ์ ทั้งนี้ สามารถปรับเกณฑ์การเข้าสู่การพิจารณาพักการลงโทษหรือลดวันต้องโทษเป็นกรณีพิเศษ เพื่อเพิ่มโอกาสเข้าถึงของผู้ต้องขังในการเข้าร่วมโครงการ

      2.4 การทำงานจริงในนิคมอุตสาหกรรม (สถานที่ทำงาน สถานที่พักพิง และที่อยู่อาศัย) เมื่อผู้ต้องขังผ่านการฝึกงานในศูนย์เตรียมความพร้อมฯ เป็นเวลา 2 ปีแล้ว จะได้รับการพิจารณาพักการลงโทษ 5 ปี และติดอุปกรณ์ควบคุมตัวอิเล็กทรอนิกส์ตามเงื่อนไขการคุมประพฤติ และเข้าไปทำงานในนิคมฯ ที่จัดตั้งขึ้นในพื้นที่นำร่องที่กำหนดเป็นเวลา 5 ปี หากครบกำหนดก็สามารถทำงานต่อกับนิคมฯ ได้

แนวทางการดำเนินงาน

1. การจัดตั้งนิคมฯ จะเป็นการลงทุนร่วมกับภาคธุรกิจเอกชนเพื่อให้สามารถเลี้ยงตัวเองได้ ส่วนการบริหารจัดการองค์กรจะดำเนินการโดยเรียกเก็บค่าบริหารพื้นที่ในระยะยาวโดยใช้การสนับสนุนจากภาครัฐเพื่อให้เกิดแรงจูงใจของภาคธุรกิจในการร่วมลงทุน

2. คัดเลือกผู้ประกอบธุรกิจที่เน้นนวัตกรรม แรงงานใช้ฝีมือและรูปแบบธุรกิจที่ทันสมัย โดยจะพิจารณากำหนดค่าจ้างในอัตราก้าวหน้าในลักษณะของการเพิ่มค่าจ้างแรงงานตามระดับทักษะฝีมือและประสบการณ์ในการทำงานได้

3. อาจใช้พื้นที่การฝึกงานตั้งแต่เป็นผู้ต้องขังภายในแดนควบคุมและจัดพื้นที่นิคมฯ นอกแดนควบคุม และควรมีการจัดหาที่พักอาศัยเป็นที่พักพิงให้แก่ผู้กระทำผิดในระหว่างฝึกงานและทำงานภายในนิคมฯ

4. กรณีที่มีผู้เข้าร่วมมากพอ/เป็นนิคมอุตสาหกรรมเพื่อการท่องเที่ยวอาจจัดพื้นที่สำหรับการฝึกอาชีพค้าขายและอาชีพบริการอิสระต่างๆ เพื่อให้บริการภายในนิคมฯ ควบคู่กันเพื่อส่งเสริมทักษะอาชีพด้านการประกอบอาชีพอิสระ และอาจมีการสนับสนุนเงินทุนประกอบอาชีพเพื่อให้มั่นใจว่าจะมีทุนไปใช้ในการประกอบอาชีพ

มาตรการและสิทธิประโยชน์เพื่อดึงดูดการลงทุน

กนอ.

- จัดให้มีและให้บริการสิทธิประโยชน์ที่สอดคล้องกับความต้องการของผู้ประกอบการในนิคมอุตสาหกรรม ตลอดจนควบคุม กำกับดูแล และประสานการจัดการด้านสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยของนิคมฯ ให้เป็นไปตามกฎหมาย

- จัดหาที่ดินและพัฒนาเพื่อจัดตั้งเป็นนิคมอุตสาหกรรม

- สนับสนุนและส่งเสริมการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมในรูปแบบการร่วมทุนและร่วมดำเนินงานที่สามารถรองรับการลงทุนของภาคอุตสาหกรรมและภาคบริการเป้าหมายของประเทศ

- จัดตั้งและพัฒนาท่าเรืออุตสาหกรรมเพื่อรองรับและสนับสนุนการดำเนินงานของนิคมอุตสาหกรรมตามนโยบายการพัฒนาพื้นที่ของประเทศ

- จัดให้มีบริการระบบสาธารณูปโภคและสิ่งอำนวยความสะดวกที่เอื้อต่อการประกอบกิจการในนิคมอุตสาหกรรม

- ให้บริการอนุมัติ อนุญาต และกำกับดูแลการประกอบกิจการของผู้ประกอบการในนิคมอุตสาหกรรม

- อนุญาตให้ผู้พัฒนาโครงการนิคมอุตสาหกรรมจัดตั้งโรงไฟฟ้า SPP (Small Power Producer หรือผู้ผลิตไฟฟ้าเอกชนรายเล็ก) หรือแสงอาทิตย์เพื่อจำหน่ายและใช้ในนิคมอุตสาหกรรม โดยได้รับการสนับสุนนจากการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทยและการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคในการรับซื้อคืน การเดินสายส่งไฟฟ้า และการจัดให้มีระบบไฟฟ้าสำรองในกรณีฉุกเฉินในราคาปกติ และได้รับยกเว้นค่าธรรมเนียมที่เรียกเก็บ

- จัดให้มีเขตปลอดอากรตามกฎหมายว่าด้วยการศุลกากร และอำนวยความสะดวกแก่ผู้ประกอบการในการจัดตั้งเขตปลอดอากร

- จัดให้มีสถานีรถไฟหรือท่าเทียบเรือเพื่อการขนส่งหรือขนถ่ายสินค้าในพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมหรือพื้นที่ใกล้เคียง

- จัดให้มีพื้นที่อยู่อาศัยของคนงานและครอบครัว โดยเสียค่าเช่า ค่าน้ำ ค่าไฟฟ้า (มีส่วนลด) 

- ยกเว้นค่าใช้จ่ายร่วมดำเนินงานนิคมอุตสาหกรรมให้แก่ผู้พัฒนานิคมอุตสาหกรรม เช่น ค่าธรรมเนียมและบริการร่วมดำเนินงาน เป็นต้น

- ให้การสนับสนุนการแก้ไขผังเมืองรวมจังหวัดให้เป็นพื้นที่สีม่วง โดยให้ มท. (กรมโยธาธิการและผังเมือง) เร่งรัดขั้นตอนการดำเนินงานตามกฎหมายผังเมืองเป็นกรณีพิเศษ เพื่อลดระยะเวลาในการใช้พื้นที่เป็นที่ก่อตั้งนิคมอุตสาหกรรม

- ยกเว้นภาษีส่วนบุคคลให้แก่แรงงานในโครงการที่เป็นผู้พ้นโทษเป็นระยะเวลา 3 ปี

- จัดหาพื้นที่เพื่อเป็นการสนับสนุนกลุ่มอุตสาหกรรม SMEs ในการเช่าพื้นที่หรือเช่าอาคารและสามารถซื้อพื้นที่หรืออาคารได้ในภายหลัง และการเข้าถึงแหล่งเงินทุนในอัตราดอกเบี้ยถูก

- พิจารณาสิทธิประโยชน์โดยไม่จำกัดประเภทกิจการแก่ผู้ประกอบการในเขตอุตสาหกรรมทั่วไป/เขตประกอบการเสรี แต่ต้องอยู่ภายใต้กรอบของรายงานการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม (ถ้ามี) และผังเมืองรวมจังหวัด

- ให้สิทธิประโยชน์สำหรับผู้ประกอบการรายย่อยในเขตพาณิชยกรรมและคนงานในนิคมฯ ในการยกเว้น/ลดภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาและการเข้าถึงสินเชื่อบุคคลดอกเบี้ยต่ำ

งบประมาณและภาระ

ทางการเงิน

ยธ. ไม่มีอำนาจจัดสรรงบประมาณเพื่อการลงทุนในนิคมอุตสาหกรรมหรือก่อให้เกิดภาระทางการเงินแก่ภาครัฐ แต่ ยธ. ตั้งเป้าหมายที่จะพัฒนาและส่งผู้ที่ได้รับการพักการลงโทษเข้าไปทำงานในสถานประกอบการให้ได้จำนวน 16,000 คน/ปี ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับงบประมาณที่ภาครัฐจะต้องใช้ในการดูแลผู้ต้องขังที่อยู่ในเรือนจำ เฉลี่ย 21,000 บาท/คน/ปี จะทำให้ภาครัฐประหยัดงบประมาณที่ใช้ดูแลผู้ต้องขังในเรือนจำประมาณ 336 ล้านบาท/ปี