องค์ประกอบ

รายละเอียดโดยสังเขป

ด้านที่ 1

ความสามารถในการแข่งขัน

และการพัฒนาอย่างยั่งยืน

(Competitiveness and Sustainability Development)

AI สามารถถูกสร้าง พัฒนา และใช้งานเพื่อสร้างประโยชน์ให้กับมนุษย์ในหลายด้าน แต่ก็อาจเป็นภัยคุกคามได้เช่นกัน ดังนั้น การใช้งาน AI ควรเป็นไปเพื่อสร้างประโยชน์และส่งเสริมการแข่งขันที่สร้างสรรค์และเป็นธรรม และควรเป็นหลักการที่ผู้ที่เกี่ยวข้องในทุกภาคส่วนต้องคำนึงเสมอ

ด้านที่ 2

ความสอดคล้องกับกฎหมาย

จริยธรรม และมาตรฐานสากล

(Laws Ethics and International Standards)

ผลลัพธ์จากการตัดสินใจ AI อาจมีความสุ่มเสี่ยงที่จะขัดต่อกฎหมายและจริยธรรมที่สังคมหนึ่งๆ ถือปฏิบัติ ดังนั้น AI จึงควรถูกพัฒนาและใช้งานให้สอดคล้องกับกฎหมาย จริยธรรม และมาตรฐานสากล โดยต้องเคารพความเป็นส่วนตัว สิทธิเสรีภาพ และสิทธิมนุษยชน และควรใช้หลักการมนุษย์เป็นศูนย์กลางในการตัดสินใจ

ด้านที่ 3

ความโปร่งใส และภาระ

ความรับผิดชอบ

(Transparency and Accountability)

ผลลัพธ์จากการตัดสินใจ AI อาจส่งผลกระทบกับผู้รับบริการและผู้ที่เกี่ยวข้องได้ตั้งแต่ระดับเล็กน้อยจนถึงระดับร้ายแรง ดังนั้น AI จึงควรถูกพัฒนาและใช้งานด้วยความโปร่งใส สามารถอธิบายและคาดการณ์ได้ รวมถึงสามารถตรวจสอบกิจกรรมต่างๆ ที่เกิดขึ้นย้อนหลังได้

ด้านที่ 4

ความมั่นคงปลอดภัย

และความเป็นส่วนตัว

(Security and Privacy)

ในหลายครั้งข้อมูลจาก AI มีความอ่อนไหว เป็นความลับหรือเป็นข้อมูลส่วนตัว และอาจถูกเข้าถึงโดยผู้ไม่ประสงค์ดี ดังนั้นการออกแบบและพัฒนา AI ควรคำนึงถึงหลักการรักษาความมั่นคงปลอดภัยและการป้องกันข้อมูล รวมทั้งควรมีกลไกให้มนุษย์สามารถแทรกแซงการดำเนินการต่างๆ เพื่อลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น

ด้านที่ 5

ความเท่าเทียม หลากหลาย

ครอบคลุม และเป็นธรรม

(Fairness)

ผลลัพธ์จากการตัดสินใจ AI อาจมีความไม่เป็นธรรม หากชุดข้อมูลที่ได้ถูกนำมาใช้ในการสอน ทดสอบ และพิสูจน์ มีความเอนเอียง ดังนั้น การพัฒนาและออกแบบ AI จึงควรคำนึงถึงความหลากหลายก่อให้เกิดประโยชน์ต่อผู้คนในวงกว้าง โดยเฉพาะผู้ด้อยโอกาสในสังคมและสามารถพิสูจน์ถึงความเป็นธรรมของระบบได้

ด้านที่ 6

ความน่าเชื่อถือ

(Reliability)

ผลลัพธ์จากการตัดสินใจ AI ที่ไม่ถูกต้องจะส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของระบบได้ ดังนั้น การควบคุมกระบวนการวิจัย ออกแบบ และพัฒนาระบบ AI ให้สามารถคาดการณ์และตัดสินใจได้อย่างแม่นยำ รวมทั้งการควบคุมและปรับปรุงคุณภาพของข้อมูลผ่านกระบวนการรับผลสะท้อนกลับ (Feedback) จากผู้ใช้งาน เพื่อให้ระบบสามารถให้คำแนะนำที่ถูกต้องและน่าเชื่อถือแก่ผู้ใช้ได้

กรณีศึกษา

ประเด็นศึกษา

ความสอดคล้องกับแนวปฏิบัติจริยธรรม AI

บริษัท วายอิง จำกัด

ใช้ AI ตัดสินใจร่วมกับผู้เชี่ยวชาญซึ่งเป็นบุคลากรทางการแพทย์ในการพัฒนาระบบการค้นหาข้อมูลเม็ดยาด้วยเทคโนโลยีวิเคราะห์และจดจำรูปภาพยาอัจริยะบนมือถือ “Phamasafe” เพื่อช่วยให้บุคลากรทางการแพทย์สามารถตรวจสอบยาที่ไม่ทราบชื่อ ซึ่งอาจเกิดจากฉลากชำรุด เสียหายหรือทิ้งไปแล้ว เพื่อให้สามารถระบุชื่อยาได้ถูกต้อง และสามารถให้คำแนะนำในการใช้ยาที่ถูกต้องปลอดภัยได้

1) ดำเนินงานในรูปแบบทางธุรกิจที่มีการแข่งขัน มีแนวทางการพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพื่อช่วยให้สามารถแข่งขันและอยู่รอดได้อย่างยั่งยืน

2) คำนึงถึงข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องและพึงระวัง อาทิ เรื่องยาและการโฆษณา มีการนำข้อมูล Feedback จากบุคลากรทางการแพทย์มาปรับปรุงฐานข้อมูล ไม่มีการส่งเสริมตัวยาใดเป็นพิเศษ

บริษัท SERTIS จำกัด

ดำเนินการพัฒนาหรือให้บริการผลิตภัณฑ์อย่างมีความเท่าเทียม ไม่เอนเอียง หรือผิดต่อหลักการจริยธรรมและกฎหมายทั้งในและต่างประเทศ เช่น การพัฒนาเทคโนโลยี “CPF AI FarmLab Powered by Sertis” เพื่อมาประยุกต์ใช้กับอุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตว์ ส่งเสริมให้เจ้าของฟาร์มเลี้ยงสัตว์สามารถทำงานได้อย่างรวดเร็ว สังเกตพฤติกรรมของสัตว์ที่เบี่ยงเบนจากที่เป็นอยู่ เพื่อวิเคราะห์ความเสี่ยงที่จะเกิดโรคต่างๆ เพื่อนำไปสู่การรักษาได้อย่างทันท่วงที รวมทั้งมีการจัดตั้งคณะทำงาน (AI Ethic Board) เพื่อพิจารณาขอบเขตการทำงานของระบบ AI

1) มีการกำหนดเป้าหมายในการดำเนินการพัฒนาหรือให้บริการผลิตภัณฑ์ที่ต้องมีความเท่าเทียมไม่เอนเอียงหรือผิดต่อหลักจริยธรรมและกฎหมายทั้งในและต่างประเทศ

2) จัดตั้งคณะทำงานเพื่อพิจารณาขอบเขตของ AI ในแง่จริยธรรมและความเหมาะสมต่อการพัฒนาของบริษัท

องค์ประกอบที่ 1

องค์ประกอบที่ 2

องค์ประกอบที่ 3

ผู้กำหนดระเบียบ กำกับดูแลให้เป็นไปตามกฎระเบียบและแนวทางปฏิบัติจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์ (Regulator/Policy) เช่น ผู้บริหารระดับสูงของหน่วยงาน ผู้จัดการโครงการมีงานรวมทั้งหมด 6 ด้าน อาทิ การกำหนด AI Ethics Framework การแข่งขันในระดับภูมิภาค การบริหารความเสี่ยง

องค์กรวิจัยหรือนักวิจัย/บริษัทที่ออกแบบและการพัฒนาระบบ/ผู้ให้บริการระบบปัญญาประดิษฐ์กับผู้ใช้งาน (Researcher/ Developer/Service Provider) งานรวมทั้งหมด 28 ด้าน อาทิ การออกแบบระบบการจัดการ การจัดการกลยุทธ์ การจัดการนวัตกรรม การจัดการทรัพยากรบุคคลสำหรับ AI Ethics

ผู้ใช้งานผลิตภัณฑ์หรือผู้ที่ได้รับผลกระทบจากระบบปัญญาประดิษฐ์ (User) ผู้ตระหนักการใช้ประโยชน์จาก AI มีงานรวมทั้งหมด 5 ด้าน อาทิ การให้การศึกษาและสร้างการตระหนักรู้ การประเมินความน่าเชื่อถือของ AI

ขั้นตอนที่ 1

กำหนดเป้าหมายตามหลักการพัฒนาปัญญาประดิษฐ์ ทั้ง 6 ด้าน

ขั้นตอนที่ 2

พิจารณากิจกรรมเพื่อปฏิบัติตามแนวปฏิบัติจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์

ขั้นตอนที่ 3

ปฏิบัติและติดตามตัวชี้วัด

- กำหนดบทบาท (Role) ตามตัวแบบหลักของจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์

- กำหนดเป้าหมายที่สอดคล้องกับหลักการพัฒนาระบบปัญญาประดิษฐ์ทั้ง 6 ด้าน ตามความเหมาะสมของทรัพยากรองค์กร ระบบการบริหารจัดการภายในองค์กรและความสามารถในการปฏิบัติตาม

- นำข้อมูลที่กำหนดเป็นเป้าหมายฯ (ตามขั้นตอนที่ 1) มาพิจารณาความเหมาะสมและจัดทำเป็นบัญชีกิจกรรม (Activities Lists) 

- กำหนดรายละเอียดและออกแบบการดำเนินการเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย

- กำหนดขอบเขตและคำนิยามจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์อย่างรอบด้าน

- ดำเนินการปฏิบัติตามแนวทางกิจกรรมที่ได้กำหนดไว้ (ตามขั้นตอนที่ 2) ให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการในการพัฒนาระบบปัญญาประดิษฐ์เพื่อจัดหาและนำมาให้บริการแก่ประชาชนในอนาคต

- ติดตามผลการดำเนินการตามตัวชี้วัดเพื่อนำมาวิเคราะห์หาผลกระทบในเชิงบวกและลบ รวมทั้งความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการปฏิบัติตามแนวปฏิบัติฯ

- เปิดช่องทางรับฟังความคิดเห็น ข้อทักท้วง ข้อแนะนำต่างๆ (Feedback)